wtorek, 21 listopada 2017

Relacje rodzinne i stopnie pokrewieństwa członkow rodziny

Relacje rodzinne - Staropolskie i mało znane 

nazwy stopnia pokrewieństwa członków rodziny


Relacja rodzinna to nazwa i rodzaj pokrewieństwa i powinowactwa, nazwy członków rodziny - nazwa i rodzaj stosunku zachodzącego między dwiema osobami należącymi do tej samej rodziny, a wynikającego z pokrewieństwa i powinowactwa. Na relację rodzinną mają też wpływ stopnie pokrewieństwa i powinowactwa (pierwszy, drugi, trzeci itd.), różnica pokoleń oraz linia pokrewieństwa i powinowactwa (prosta i boczna, wstępna i zstępna). Relacje rodzinne oblicza się od jednej osoby, którą w genealogii można nazywać probantem, do innego członka jej rodziny. Relacje rodzinne można podzielić na relacje proste np: rodzice-dzieci, bądź relacje między małżonkami, między rodzicami nieślubnego dziecka, oraz relacje złożone z dwóch lub więcej relacji. 

Każdy naród używający tego samego języka posiada własne nazewnictwo relacji rodzinnych. Zazwyczaj obejmują one te kręgi rodzinne, które utrzymują ze sobą częste kontakty. W dawnych czasach każda rodzina znała swoich bliższych i dalszych krewnych i nazywano ich specyficznymi określeniami. Obecnie rodzina coraz bardziej zawęża swoje kręgi i bywa, że obejmuje tylko rodziców i dzieci, rzadko dziadków. W związku z tym nazwy członków rodziny z dalszych linii wyszły już z użycia. Warto jednak wiedzieć jak to dawniej bywało. A więc - na początek trochę historii.


Linia prosta pokrewieństwa


Obejmuje osoby, które od siebie pochodzą (w jedną lub drugą stronę) i ogranicza się praktycznie do stopnia pokrewieństwa (pradziadkowie, prawnuki). Dla dalszych stopni stosuje się zwielokrotniony przedrostek "pra" (np. prapradziadek), czasem różnie zapisuje się z podaniem liczby (np. dziadek 3. stopnia, 3xpradziadek, pra(3)dziadek itp.).


Linia wstępna pokrewieństwa


KREWNI WSTĘPNITworzą ją przodkowie probanta: rodzice (ojciec, matka), dziadkowie (dziadek, babcia), pradziadkowie (pradziadek, prababcia), prapradziadkowie (prapradziadek, praprababcia), praprapradziadkowie itd. 

Linia boczna pokrewieństwa


W języku polskim wykształcił się szereg osobnych nazw dla rozmaitych relacji. Kiedy probant i jego krewny znajdują się w obrębie tego samego pokolenia, to w drugim stopniu krewnych nazywa się rodzeństwem (brat, siostra). Dotyczy to również rodzeństwa przyrodniego (przyrodni brat, przyrodnia siostra), które pochodzi od jednego tylko rodzica wspólnego z probantem, a drugi rodzic pozostaje różny. Dzieci narodzone z ciąży mnogiej nazywane są rodzeństwem bliźniaczym (brat-bliźniak, siostra-bliźniaczka, bliźniaczy brat/siostra lub bliźniak). Z mnogiej ciąży mogą się urodzić: bliźniaki, trojaczki, czworaczki, pięcioraczki itd.

Dzieci rodzeństwa rodziców (w czwartym stopniu) współcześnie w wielu regionach Polski, tradycyjnie nazywa się kuzynami. Kuzyni to rodzeństwo cioteczne (po siostrze rodzica) lub stryjeczne (po bracie ojca, czasem (błędnie) po bracie matki; rzadziej wujeczne (dla obojga rodziców) - brat cioteczny, siostra cioteczna, brat stryjeczny (wujeczny), siostra stryjeczna (wujeczna).

Krewni dalszych stopni w linii bocznej równej (wspólni pradziadkowie, prapradziadkowie i dalej) to drugie i dalsze kuzynostwo (drugi, trzeci... kuzyn, druga, trzecia... kuzynka). Podaje się też relację między rodzicami: dzieci braci ciotecznych są rodzeństwem cioteczno-stryjecznym, dzieci braci stryjecznych stryjeczno-stryjecznym.

W przypadku krewnych z różnych pokoleń linii bocznej (pokrewieństwo w linii bocznej nierównej), współcześnie coraz częściej dla wszystkich stopni stosuje się jednolitą nazwę: wujostwo (wuj/wujek, ciocia/ciotka). Dotyczy to też czyjegoś krewnego (rodzeństwo rodzica, rodzeństwo dziadka itd.) jak i małżonka tego krewnego, który jest już powinowatym.

W trzecim stopniu pokrewieństwa nadal stosuje się (tj. dla rodzeństwa rodziców) ze strony ojca określenie stryjostwo – stryj/stryjek (brat ojca), czasem także stryjenka/stryjna na żonę stryja, czyli bratową ojca (nieprawidłowo na siostrę ojca). Stąd wywodzi się rodzeństwo stryjeczne (w czwartym stopniu). Rodzeństwo matki i ojca - to zawsze wuj lub ciotka. Podobnymi terminami określa się powinowatych małżonków krewnego wujka/ciotki.

Krewnymi w czwartym stopniu (w tradycyjnej terminologii) w linii bocznej nierównej (rodzeństwo dziadków) są dziadkowie cioteczni lub stryjeczni. Dalsze pokrewieństwa określa się podobnie jak w przypadku dalszych kuzynów. Cioteczny brat dziadka to dziadek cioteczno-stryjeczny itp. W potocznym języku wszystkich krewnych z poprzednich pokoleń w linii bocznej nierównej nazywa się wujkami i ciotkami.

Dzieci brata to bratanek i bratanica, a dzieci siostry to siostrzeniec i siostrzenica. Tradycyjnie w przypadku mężczyzny wnuki brata to wnuk stryjeczny / wnuczka stryjeczna, a wnuki siostry to wnuk wujeczny / wnuczka wujeczna lub też, w przypadku kobiety wnuki brata/siostry to wnuk cioteczny / wnuczka cioteczna.

Ważne:

Nazwy "kuzynostwo", "wujostwo" i "stryjostwo" używane są najczęściej do nazwania kuzyna (wujka) i jego małżonkę, a więc krewnego i powinowatego.
  • kuzyn i jego żona to kuzynostwo 
  • ciocia i jej mąż to wujostwo
  • stryjek i jego żona to stryjostwo
Nie używamy tych określeń dla nazwania wszystkich osób w jakiś sposób spokrewnionych (ciotki, wujkowie, kuzyni).

Linia boczna powinowactwa 


To linia łącząca probanta z jakimś krewnym jego małżonka albo łączy poprzez osobę krewnego probanta małżonka tego krewnego z probantem.
Szwagier to brat małżonka albo mąż siostry. Szwagierka to siostra współmałżonka, bratowa to żona brata. Zwyczajowo nazywa się również szwagrem brata bratowej lub szwagra albo męża szwagierki, analogicznie szwagierką siostrę bratowej, szwagra lub szwagierki albo żonę szwagra. Osób tych nie łączy już jednak stosunek prawny powinowactwa.

Małżonek kuzyna, kuzynki, wujka i cioci nazywa się na ogół tak samo, np. mąż kuzynki (czyli cioteczny lub stryjeczny szwagier) to po prostu kuzyn. Żoną stryja jest stryjenka lub stryjna. Żona wuja to wujenka lub wujna. Wujek jest to określenie na męża ciotki. Zanikło obecnie swoiste określenie męża ciotki pociot (rzadziej naciot), po którym zostało tylko słowo pociotek, oznaczające żartobliwie dalekiego krewnego lub powinowatego.

Rzadko stosuje się jakieś inne, swoiste wyrazy dla np. dziadka od żony, wujka od męża, męża babci ciotecznej itp. Bardzo często (zwłaszcza dla par posiadających wspólne dzieci) rodziców, dziadków, kuzynostwo czy wujostwo każdego z małżonków (rodziców) w kontaktach osobistych nazywa się (po prostu) ojcem, babcią, kuzynem, ciocią itd.


Linia prosta powinowactwa


Powinowactwo poszerza rodzinę o krewnych osoby biorącej ślub z probantem. Jeżeli małżeństwo zawiera sam probant, to ze współmałżonkiem (mąż lub żona) nie łączy go ani pokrewieństwo ani powinowactwo.

Rodzice męża lub żony to współcześnie teściowie (teść, teściowa), ale spotyka się jeszcze swoiste określenie na rodziców samego męża: świekra i świekr (świekier). Dla rodziców probanta biorącego ślub jego małżonek to zięć (mąż córki) lub synowa (żona syna).

Jeżeli współmałżonek probanta ma dzieci z poprzednich związków, to dla probanta są to pasierb (syn) lub pasierbica (córka), a probant jest dla tych dzieci ojczymem (mąż matki) bądź macochą (żona ojca). Tacy rodzice i dzieci nazywani są przybranymi (przybrany ojciec, matka, syn, córka), a rodzina – rodziną przybraną.

Dalsze koligacje rodzinne


Wedle przepisów prawnych, powinowactwo kończy się na relacji pomiędzy współmałżonkiem probanta, a krewnymi probanta oraz na relacji pomiędzy samym probantem, a krewnymi jego współmałżonka. Pozostałe relacje nazywane są zimnym powinowactwem i nie są brane pod uwagę przez prawo jako powinowactwo. Jednak życie rodzinne jest bardziej złożone i dopuszcza i nazywa także dalsze relacje rodzinne, w których różne rodziny przenikają się wzajemnie (koligacje).

Dzieci rodzica przybranego (ojczyma, macochy) z poprzednich związków nie są z probantem spowinowacone, ale czasem nazywa się je rodzeństwem przyrodnim (błędnie) lub przez analogię rodzeństwem przybranym (przybrany brat, przybrana siostra).

Brat żony to szwagier, a jego żonę nazywa się czasem szwagierką, ale między probantem a żoną brata żony probanta (czyli osobą nazwaną błędnie "szwagierką") nie zachodzi powinowactwo. To samo tyczy szwagra i bratowej.

Rodzice zięcia i synowej bywają w niektórych regionach Polski określani jako swat i swatowa (swachna, swacha).

Angielski system pokrewieństwa


W języku angielskim używa się stopni i przesunięć oraz nazwy kuzyn (np. 1st cousins once removed) - to kuzyni pierwszego stopnia raz przesunięci - oznacza to w języku polskim dzieci stryjecznych lub ciotecznych dziadków. Angielska notacja nie oddaje w nazwie różnicy pokoleń (kuzynami są zarówno nasze kuzynostwo jak i wujostwo oraz wszyscy ich potomkowie, dla których jest się wujkiem lub ciocią). Stopień nawiązuje do stopnia pokrewieństwa ze wspólnym przodkiem (lecz nie jest z nim tożsamy), a przesunięcie nawiązuje do różnicy pokoleń, aczkolwiek w danym stopniu kuzyn przesunięty w górę (dla probanta to wujek lub ciotka) nazywa się tak samo jak kuzyn przesunięty w dół (probant jest dla tej osoby wujkiem lub ciocią). 

System prawny, a relacje rodzinne 


W tekstach prawnych aktów notarialnych, ustaw itp. posługujemy się niemal wyłącznie stopniami i liniami pokrewieństwa i powinowactwa, bez wyliczania nazw konkretnych relacji. Nie nazywamy poszczególnych relacji i piszemy:
  • przodek - wstępny lub krewny w linii prostej,
  • potomek - zstępny lub krewny w linii prostej,
  • rodzice - pokrewieństwo pierwszego stopnia w linii prostej,
  • dzieci - dzieci, ewentualnie zstępni lub pokrewieństwo pierwszego stopnia w linii prostej,
  • rodzeństwo - rodzeństwo, ewentualnie pokrewieństwo drugiego stopnia w linii bocznej,
  • (współ)małżonek
  • teściowie - powinowactwo pierwszego stopnia w linii prostej,
  • dzieci przybrane - powinowactwo w linii prostej pierwszego stopnia (dzieci małżonka); także przysposobieni
  • szwagrowie - powinowactwo w linii bocznej
W prawie używamy terminów:
  • dziecko i rodzice (prawo rodzinne)
  • dzieci, małżonek, rodzice, rodzeństwo (art. 931 kc i nn.) 
  • dziadkowie (np. art. 934 i 938 kc),
  • małżonek lub współmałżonek (prawo podatkowe, socjalne),
  • Prawo nie odnosi się do dalszych stopni pokrewieństwa.

Nazwy powinowactw rodzinnych


KREWNI WSTĘPNI

KREWNI WSTĘPNI - ze strony ojca - po mieczu - AGNACI 
KREWNI WSTĘPNI - ze strony matki - po kądzieli - KOGNACI 

Określenia Agnaci i Kognaci - mają też określenia
  • ojczysty - ze strony ojca
  • macierzysty - ze strony matki
dziad (dziadek) ojczysty - macierzysty (dla wnuka, wnuki)
baba (babka) ojczysta - macierzysta (dla wnuka, wnuki)

Wszystkich męskich przodków w jednej linii po mieczu nazywa się linią męską patrylinearnąWszystkie kobiety w jednej linii po kądzieli nazywa się linią żeńską matrylinearną.

KREWNI ZSTĘPNI

To potomkowie probanta: dzieci (syn, córka), wnuki (wnuk, wnuczka), prawnuki (prawnuk, prawnuczka), praprawnuki itd.
  • wnuk (dla dziada, baby)
  • wnuka (dla dziada, baby)
  • prawnuk (dla pradziada, prababy)
  • prawnuka (dla pradziada, prababy)
KREWNI BOCZNI - od rodzeństwa własnego oraz rodzeństwa matki, ojca i dziadków
  • prastryj (przestryj, dziad stryjeczny) - brat dziada
  • prawuj (przedwieć, dziad wujeczny) - brat baby
  • praciota (przeciota, baba cioteczna) - siostra dziada / baby
  • brat (dla brata, siostry)
  • siostra (dla brata, siostry)
  • półbrat - syn jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry)
  • półsiostra - córka jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry
  • brat stryjeczny - syn brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
  • siostra stryjeczna - córka brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
  • brat wujeczny - syn brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
  • siostra wujeczna - córka brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
  • brat cioteczny - syn siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
  • siostra cioteczna - córka siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
  • brat prastryjeczny - wnuk brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
  • siostra prastryjeczna - wnuka brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
  • brat prawujeczny - wnuk brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
  • siostra prawujeczna - wnuka brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
  • brat pracioteczny - wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
  • siostra pracioteczna - wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
KREWNI BOCZNI - AGNACI (od rodzeństwa ojca)
  • stryj (rodzony) - brat ojca (dla synowca, synowicy)
  • ciota (ojczysta) - siostra ojca (dla bratańca, bratanicy)
  • stryj stryjeczny - syn brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
  • ciota stryjeczna - córka brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
  • stryj wujeczny - syn brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
  • ciota wujeczna - córka brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
  • stryj cioteczny - syn siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
  • ciota cioteczna - córka siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
KREWNI BOCZNI - KOGNACI (od rodzeństwa matki)
  • wuj (rodzony) - brat matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
  • ciota (macierzysta) - siostra matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
  • wuj stryjeczny - syn brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
  • ciota stryjeczna - córka brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
  • wuj wujeczny - syn brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
  • ciota wujeczna - córka brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
  • wuj cioteczny - syn siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
  • ciota cioteczna - córka siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
POWINOWACI - powinowactwo rozszerza rodzinę m.in. o krewnych osoby biorącej ślub, np. teściów, a także (mąż (dla żony) - żona (dla męża).
  • dziewierz - brat męża (dla bratowej)
  • jątrew - żona brata męża (dla jątrwi)
  • zełwa - siostra męża (dla bratowej)
  • zełwin - mąż siostry męża (dla szurzyny)
  • szurzy - brat żony (dla swaka)
  • szurzyna - żona brata żony (dla zełwina)
  • świeść - siostra żony (dla swaka)
  • paszenog - mąż siostry żony (dla paszenoga)
  • swak - mąż siostry (dla szurzego, dla świeści)
  • bratowa - żona brata (dla dziewierza, dla zełwy)
  • brat przyrodni (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
  • siostra przyrodnia (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
  • swat, współświekier - ojciec męża córki
  • swatew, współświekra - matka męża córki
  • współteść - ojciec żony syna
  • współteścia - matka żony syna
  • kum (kmoter) - ojciec chrześniaka/chrześnicy, ojciec chrzestny syna/córki/ chrześniaka/chrześnicy (dla kuma, kumy)
  • kuma (kmotra) - matka chrześniaka/chrześnicy, matka chrzestna syna/córki/ chrześniaka /chrześnicy (dla kuma, kumy)
  • świekier - ojciec męża (dla snechy)
  • świekra (świekrew) - matka męża (dla snechy)
  • teść (cieść) - ojciec żony (dla zięcia)
  • teścia (ćcia) - matka żony (dla zięcia)
  • ojczym (dla pasierba, pasierbicy)
  • macocha (dla pasierba, pasierbicy)
  • ojciec chrzestny (dla chrześniaka, chrześnicy)
  • matka chrzestna (dla chrześniaka, chrześnicy)
  • prastryjna (baba stryjeczna) - żona brata dziada
  • prawujna (baba wujeczna) - żona brata baby
  • prapociot (dziad cioteczny) - mąż siostry dziada / baby
  • praświekier - dziad męża (dla prasnechy)
  • praświekra - baba męża (dla prasnechy)
  • prateść - dziad żony (dla prazięcia)
  • prateścia - baba żony (dla prazięcia)
  • stryjna - żona brata ojca (dla pociotka, pociotki)
  • wujna - żona brata matki (dla pociotka, pociotki)
  • pociot - mąż siostry ojca, mąż siostry matki (dla pociotka, pociotki)
KREWNI BOCZNI
  • synowiec - syn brata (dla stryja)
  • synowica - córka brata (dla stryja)
  • brataniec - syn brata (dla cioty)
  • bratanica - córka brata (dla cioty)
  • siostrzeniec - syn siostry (dla wuja, cioty)
  • siostrzenica - córka siostry (dla wuja, cioty)
  • nieć (nieść) - wnuk stryja, wnuk wuja, wnuk cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
  • nieściora - wnuka stryja, wnuka wuja, wnuka cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
POWINOWACI
  • zięć - mąż córki (dla teścia, teści)
  • snecha - żona syna (dla świekra, świekrwi)
  • pasierb (dla ojczyma, macochy)
  • pasierbica (dla ojczyma, macochy)
  • chrześniak (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
  • chrześnica (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
  • pociotek (dla stryjny, wujny, pociota)
  • pociotka (dla stryjny, wujny, pociota)
POWINOWACI
  • prazięć - mąż wnuki (dla prateścia, prateści)
  • prasnecha - żona wnuka (dla praświekra, praświekry)

Typy rodzin ze względu na związki rodzinne


Monogamiczna - oparta na małżeństwie jednego mężczyzny i jednej kobiety.
Poligamiczna - małżeństwo z wieloma osobami:

Małżeństwo kobiety z mężczyznami ( wielomęstwo ) nazywa się poliandrią.
Małżeństwo mężczyzny z kobietami ( wielożeństwo ) nazywa się poligynią.

Patriarchalna - władza najstarszego mężczyzny w rodzinie lub rodzie.
Matriarchalna - władza kobiety - matki.
Patrylinearna - dzieci włączone zostają do rodu ojca.
Matrylinearna - dzieci włączone zostają do rodu matki.
Patrylokalna - kobieta włączona zostaje do grupy w której żyje mąż.
Matrylokalna - mężczyzna włączony zostaje do grupy w której żyje żona.

Pokrewieństwo i powinowactwo


Pokrewieństwo

Jedna osoba jest przodkiem drugiej np: ojciec - syn
Obie osoby mają wspólnego przodka np. brat - siostra. 

Powinowactwo

Osoby nie są spokrewnione i ich relacja opiera się na zawartym małżeństwie (np. mąż – żona), przysposobieniu itd.

Specjalne wypadki powinowactwa (niekiedy już zapomniane)
  • mamka - kobieta, która karmiła dziecko (dzieci) piersią zamiast matki
  • brat mleczny (karmiony piersią tej samej kobiety)
  • siostra mleczna (karmiona piersią tej samej kobiety)
  • niańka - opiekunka dzieci
Współczesne nazwy powinowactwa
  • pradziadek, prababka, 
  • dziadek, babka, 
  • ojciec, matka, 
  • wujek, ciotka, 
  • teść, teściowa, 
  • brat, siostra, 
  • kuzyn, kuzynka, 
  • szwagier, szwagierka, 
  • syn, córka, 
  • bratanek, bratanica, 
  • siostrzeniec, siostrzenica, 
  • zięć, synowa, 
  • wnuk, wnuczka, 
  • prawnuk, prawnuczka. 
Z pozostałych najczęściej używa się terminu bratowa, czasem stryj, stryjek, natomiast określenia chrzestny, chrzestna, chrześniak, chrześnica coraz częściej przestają być łączone z powinowactwem (niebagatelną rolę odgrywa zwyczaj wybierania na chrzestnych osób z rodziny, które pozostają już w jakimś stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa z dzieckiem). O ojczymie i macosze częściej mówi się po prostu ojciec, matka, ewentualnie używa się nazwy: opiekunka. Język polski obecnie zaleca wiele prostszą terminologię pokrewieństwa i powinowactwa.

Staropolskie określenia pokrewieństwa


Staropolskie określenia stopnia pokrewieństwa dotyczą określeń, dotyczących członków rodziny. Niektóre z tych określeń już dawno wyszły z użycia, ale jest to tak ciekawy temat, że warto się z nim zapoznać.

Krewni po ojcu to krewni po mieczu - AGNACI
Krewni po matce to krewni po kądzieli - KOGNACI

Nazwy Agnaci i Kognaci odnosiły się do przodków. Rodzina bliższa - to męscy potomkowie, którzy zachowali to samo nazwisko i herb. 

Dzieci swoich braci - mężczyzna nazywał synowcami i synowicami, kobieta - bratankami i bratanicami. 
Dzieci sióstr - były zwane siostrzeńcami i siostrzenicami. 

Niektóre źródła podają takie nazwy jak: nieć (rzadziej nieść) i nieściora, według innych źródeł terminy te odnosiły się do dzieci kuzynów (czyli wnuków stryjów, wujów i ciotek). 

Do brata ojca zwracano się stryju lub stryku, a do jego żony stryjenko bądź stryjno. 
Wujem i wujną lub wujenką tytułowano brata matki i jego małżonkę. 
Siostrę babki nazywano wielką ciotką lub praciotką, brata dziadka - wielkim stryjem, prastryjem lub przestryjem. 
Brata babki określano terminem wielki wuj, stary wuj lub przedwieć. (termin "kuzyn" nie był znany). 
Dzieci stryjów, wujów i ciotek określano bracia i siostry stryjeczne, wujeczne i cioteczne. 
Terminy wuj i (zwłaszcza) stryj rozszerzano także na kuzynów rodziców; wówczas dla odróżnienia rodzeństwo braci rodziców określano mianem stryj rodzony, wuj rodzony. 
Dzieci stryjów nierodzonych (czyli kuzyni drugiego stopnia) określane były jako bracia i siostry przestryjeczne. 
Dziecko - dziecię lub czędo. 
Wnuk i wnuczka - wnęk i wnęka. 
Rodzic był określeniem właściwym tylko dla ojca.

Staropolskie określenia powinowactwa


Rodzice męża nazywani byli: świekier (świakier, świokier) i świekrew (świekra, swiekrucha).
Ojca i matkę żony określano zaś jako cieść (później teść) i cieścia (wcześniej ćścia, później teścia, teściowa). 
Mężem córki był, podobnie jak dziś, zięć, za to synową (żonę syna) określano terminem snecha, sneszka, niewiastka (bo nic się o niej nie wiedziało). 
Siostry męża - zełwa, zołwa, zełwica lub żołwica czy żełwia, 
Brat męża - dziewierz. 
Żona brata męża (żona dziewierza) - jątrew lub jątrewka, tą samą nazwą określano czasem bratową (żonę brata). 
Mąż siostry - swak. 
Brat żony - szurzy, czasem szurza lub szurzyn, 
Siostra żony - świeść. 
Męż świeści - paszenog pochodzenia awarskiego. 
Mąż ciotki (cioty) - pociot lub naciot; nazywano tak zarówno męża siostry ojca, jak i siostry matki.

Bibliografia:
  1. J. Miodek, Rozmyślajcie nad mową!, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998
  2. Władysław Kopaliński encyklopedia "Słownik mitów i tradycji kultury"
Om Namah Śiwaja

Aby oczyścić relacje z rodzicami i przodkami zapraszamy na warsztaty


© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: rebirthing-joga-oddechowa.blogspot.com

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz